روزگار- آراد کرابی: در میانه بحران شیوع کرونا در کشور، برگزاری یا عدم‌برگزاری جشنواره فجر چالش اصلی پیشاروی مدیران بخش‌های گوناگون سازمان سینمایی بود. همه ما دلایل متعدد و قابل قبولی برای برگزار نکردن جشنواره در این شرایط و به دلیل رعایت بیشتر دستورالعمل‌های بهداشتی داشتیم، اما خودمان می‌توانیم در سوی دیگر این نظرگاه بایستیم و بر طبل برگزاری جشنواره بکویم تا سینما را از خمودگی و رکود نجات دهیم و باردیگر عادت رفتن به سینما را به مخاطب یادآوری کنیم.

این دلایل دوگانه که له و علیه برگزاری جشنواره فجر در ذهن هرکدام از ما وجود دارد نشان می‌دهد که تصمیم به برگزاری جشنواره و پذیرفتن تبعات آن در این شرایط کار آسانی نیست.

عاملی برای رونق نیم‌بند سینما

برگزاری درست و کم‌خطر جشنواره خودبه‌خود عاملی برای رونق محدود و نیم‌بند سینماست. اما انجام این کار باوجود نگاه‌ و رویکرد افرادی مانند بهروز افخمی که بر طبل برگزاری جشنواره و عدم رعایت دستورالعمل‌ها می‌کوبند سخت‌تر هم می‌‍شود. آنهم بعد از آنکه چهره‌های شناخته‌شده‌ای مانند علی انصاریان را بر اثر ابتلا به کرونا از دست دادیم با افخمی همدل و همراه نیستیم تا ماسک‌های‌مان را از روی صورت خود برداریم.

اگرچه نفس برگزاری جشنواره 39 فجر اتفاق خوبی است اما برگزاری این رویداد سینمایی به تنهایی نمی‌تواند سینما و سینماگران را از خمودگی و نگرانی برای هزینه‌های فیلم و معیشت خود بیرون بیاورد. سینما نیازمند یک چرخه است که باید بتواند از تولید تا اکران آن را به گردش واداشت.

مهم‌ترین پند کرونا برای جشنواره چیست؟

امسال و باوجود کرونا 110 فیلم متقاضی حضور در جشنواره فجر شدند. اگرچه تعدادی از این فیلم‌ها در سال 98 و پیش از شیوع کرونا ساخته شدند اما تولید حدود 100 فیلم با وجود محدویت‌های بهداشتی نشان از این دارد که تولید در سینمای ایران تعطیلی‌بردار نیست و متاسفانه در هر شرایطی تولید متوقف نمی‌شود. دلیل این میل افراطی به تولید این است که در سینمای ایران سود و صرفه به جای آنکه به پخش و اکران برسد به تولید و سفارش آثار محدود شده است.

مهم‌ترین پندی که سینمای ایران می‌تواند از کرونا بگیرد این است که به جای تمرکز بر تولید تاکید خود را روی پخش، ایجاد بسترهای مطمئن آنلاین و اکران آثار بگذارد تا بتواند جشنواره را به پخش و نمایش متصل کند.

دو هیاتی که یکی شدند

امسال از بین 110 فیلم ثبت‌نامی 57 اثر واجد داوری در جشنواره بودند. داوران جشنواره که ترکیب جوانی داشتند با بررسی حدود 60 فیلم16 اثر را معرفی کردند که در بخش‌های مختلف جشنواره واجد دریافت سیمرغ بودند.

اتفاق دیگر جشنواره امسال یکی بودن هیات انتخاب و هیات داوران بود. در واقع هیات پنج نفره داوران (محمد احسانی، ساره بیات، مرتضی پورصمدی، بهرام توکلی، نیما جاویدی، سیدجمال ساداتیان و مصطفی کیایی) نقش هیات انتخاب را هم برعهده گرفتند.

وب سایت خبری روزگار (roozegar.net)

نقد جدی بر افراط در سلیقه‌گرایی  

اگرچه داوری تاحدودی مبتنی بر سلیقه است اما هیات داوران و انتخاب جشنواره امسال نتوانستند بسیاری از نظرات را در بین اهالی رسانه، منتقدان و سینماگران متقاعد کنند. به‌طوری که برخی از صاحب‌نظران از ضرورت تشکیل یک جشنواره خارج از جشنواره فجر سخن به میان آوردند و اشاره داشتند این میزان از سلیقه‌گرایی برای یک جشنواره سینمایی ۳۹ ساله با داوران سینمایی قابل قبول نیست.

… فرصتی که از دست رفت

جشنواره فجر در سالی استثنایی که می‌توانست به‌خاطر بحران کرونا یکی از بهترین دوره‌هایش را برگزار کند با اعلام فیلم‌های منتخب وضعیت متفاوتی پیدا کرد و نتوانست از با مدیریت زمان و براساس تولیدات موثر موجود بستر رنگارنگی را فراهم کند.

 «قهرمان»اصغر فرهادی، «لامینور» داریوش مهرجویی، «قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله، «شب داخلی دیوار» وحید جلیلوند، «مجبوریم» رضا درمیشیان، «بندربند» منیژه حکمت، «چپ راست» حامد محمدی و… برخی از نام‌های بزرگ و کنجکاوی‌برانگیزی بودند که در جشنواره حضور نداشتند.

در این بین ممیزی آثاری چون «چپ راست»، «روشن»، «قاتل و وحشی» و چند فیلم دیگر زمینه را برای نامتعال شدن فضای جشنواره فراهم کرد. در این میان آخرین ساخته حمید نعمت‌الله واکنش‌های زیادی را برانگیخت و کمپینی از هنرمندان و نام‌های بزرگ به حمایت از فیلم و امکان نمایش آن در جشنواره فجر پرداختند و یادآور شدند که نباید سینما را از سینما دریغ کنیم.

خودزنی با «صحنه‌زنی»

«صحنه‌زنی» علیرضا صمدی دیگر فیلم مشهور و پرسروصدایی بود که از جشنواره کنار گذاشته شد تا این شائبه را بیشتر کند که قرار است جشنواره فجرامسال (و در آخرین سال دولت فعلی) به شکل اهلی و دست‌آموز برگزار شود و آرامش خود را با فیلم دردسرآفرینی که زخم برآمده از فقر را نشان می‌دهد به دردسر نیاندازد.

تنوع گونه، امتیاز فجر سی‌ونهم

درحال حاضر و با نزدیک شدن به روز اختتامیه و نمایش تمامی آثار حاضر در جشنواره می‌توان گفت با فیلم‌های اثرگذار و قدرتمندی در فجر امسال مواجه نیستیم. اگرچه فیلم‌ها از نظر ژانری تنوع دارند و آثار فانتزی، جنگی و دفاع مقدسی، وحشت، درام اجتماعی، کمدی در بین این 16 فیلم به چشم می‌خورد، اما بسیاری از آن‌ها ضعف ساختاری و فنی و هنری دارند. این میزان از از تنوع در جشنواره و  در شرایطی که سینمای ایران معمولا به دو گونه درام اجتماعی و کمدی قابل تقسیم است بسیار جلب نظر می‌کند.

جدا از تنوع ژانری، تعداد زیادی از آثار در سطحی نیستند که در ویترین سینمای ایران قرار بگیرند. با یک نگاه اصولی می‌توان دریافت که حذف یا اجازه‌ نمایش ندادن به برخی از آثار و مورد داورای داوران قرار نگرفتن آن‌ها از جمله عواملی بود که فجر امسال را از یک آیین ملی دور کرد.

۱۶ از ۵۷ در ۲ هفته

در این بین توضحی نیز ارائه نشد که چگونه داوران به عدد 16 رسیده‌اند. موضوعی که اعتراض حجت قاسم‌زاده اصل، کارگردان فیلم سینمایی «روز ششم» که متقاضی حضور در سی و نهمین جشنواره ملی فیلم فجر بود را برانگیخت و گفت: «این جشنواره با کم‌ترین تعداد فیلم‌های نامزد شده در طول دوره‌های مختلف، بیشتر از اینکه شبیه به جشنواره باشد به اختتامیه شباهت دارد. سوالی که مطرح می‌شود این است که داوران چگونه در کمتر از ۲ هفته حدود ۶۰ فیلم را دیده، درباره آن‌ها بحث کرده و از میان‌شان ۱۶ فیلم را برگزیده‌اند. این جزو محالات است و باید که این داوران توانایی‌های ماورایی داشته باشند».

کرونا بهانه بود

با تمام اتفاقات و اشکالاتی که به ممیزی آثار و اصولی نبودن داوری‌ها مطرح شده است جشنواره فجر 39 توانست حس رقابت و مقایسه را بین اهالی سینما ایجاد و مخاطبان و اهالی رسانه را (البته به طور محدودتری) به فعالیت و تماشای آثار وادار کند.

در چنین فضایی اهالی رسانه که بیش از همه باید فضای رسانه را بشناسند نباید به بهانه کرونا اصل جشنواره را زیر سوال ببرند. عده‌ای به دلیل اینکه امسال نتوانستند کارت انجمن منتقدان یا اهالی رسانه را دریافت کنند به انتقاد از جشنواره پرداختتند و کرونا را دست‌آویز انتقاد خود قرار دادند. انتقادی که در تحلیل نهایی به نفع سینمای ایران نیست.

همه ما اعتقاد داریم که سینما یکی از مراکز قابل کنترل و فاصله‌گذاری است که شرایط مطمئنی دارد. نباید به‌خاطر مقاصد شخصی و حضور نداشتن در جشنواره فجر امسال کرونا را بهانه کنیم. باید اجازه دهیم که با برگزاری جشنواره فجر چراغ سینماها روشن بماند. چرا که اگر سینما و مشاغل وابسته به آن از فعالیت بازبمانند (آنهم برای مدتی نامعلوم) با هیچ بسته حمایتی نمی‌توان به دردها و مشکلات این قشر فرهنگی رسیدگی کرد و باری از دوش آن‌ها برداشت.

رام‌تر از همیشه

هرچه بود، جشنواره فیلم فجر در سی‌ونهمین ایستگاه خود با نادیده گرفتن برخی از آثار یادشده، ترجیح داد اهلی‌تر از هر زمان دیگری نسبت به یک دهه اخیر و در میانه جولان کرونا برگزار شود؛ اتفاقی که به‌نظر می‌رسد خدایی ناکرده درصورت حتی بستری شدن یک تن هم، آن را به عنوان یک قاتل اهلی معرفی کند.