به گزارش روزگار، در سال 98 معاون بهداشت وزارت بهداشت از خودکشی 20 درصدی نوجوانان ایرانی در سال ۹۷ خبر داده بود. شرایطی که تا کنون نیز ادامه داشته است. خودکشی دو دختر 8 و 12 ساله در بندر عباس طی روزهای گذشته، خودکشی یک دختر نوجوان بدسرپرست در یکی از مراکز بهزیستی مشهد در ابتدای ماه جاری، خودکشی یک پسربچه ایذه‌ای ، خودکشی یک دختر 11 ساله ایلامی به دلیل عدم امکان خرید لباس عید در نوروز 99، خودکشی دختر 17 ساله سقزی به دلیل فقر خانواده در اردیبهشت ماه، خودکشی تعدادی از دختران نوجوان در رامهرمز، خودکشی کودک 11 ساله در کرمانشاه و موارد دیگری که همگی تنها در سال جاری رخ داده‌اند و این سوال را ایجاد می‌کنند که علت این سرعت عمل در انتخاب مرگ برای نوجوان کم سن و سال چیست؟

در تمامی خبرهای منتشر شده دو علت اختلافات خانوادگی و فقر و نبود امکانات به عنوان دلایل اصلی خودکشی کودک یا نوجوان عنوان شده‌اند. حقیقت آن است که فقر و اختلافات خانوادگی در کشور ما پدیده‌ای جدید نیست اما خودکشی موفقیت‌آمیز نوجوانان برای جامعه ما تازگی داشته و هنوز هم این اخبار جامعه را در شوک شدیدی فرو می‌برد.

نکته قابل توجه آنکه اخبار منتشر شده نشان می‌دهد که این گروه سنی راه‌هایی را برای خودکشی انتخاب می‌کنند که اولا به عنوان روش‌های اعتراضی خودکشی شناخته می‌شوند و دوم آنکه معمولا موفقیت‌آمیز بوده و منجر به مرگ فرد می‌شوند. خودکشی به شیوه حلق‌آویز کردن که بسیار شایع است از جمله این موارد است. این درحالی است که خودکشی با قرص که در زمره خودکشی‌های مخفی و با ریسک بالای عدم موفقیت همراه است چندان موردتوجه این گروه سنی نیست.

مساله اقدام به خودکشی در این گروه سنی انقدر پررنگ و مهم بود که انجمن روانپزشکی کودکان و نوجوانان ایران اواسط ماه گذشته در بیانیه‌ای نسبت به این پدیده هشدار داده و بر ضرورت آموزش همگانی در مورد شناخت عوامل خطر، روش‏های پیشگیری، شناسایی کودکان و نوجوانان در معرض خطر و شیوه‏های کمک گرفتن از مراکز تخصصی تاکید کرده بود.

افزایش آمار خودکشی در کشور

دکتر فربد فدایی روانپزشک و استاد دانشگاه درباره این موضوع با تشبیه خودکشی به  نوک کوه یخ گفت: ما مقدار بسیار کمی از آنچه که را رخ داده است مشاهده می‌کنیم. اکثر موارد اقدام به خودکشی و خودکشی منجر به مرگ به دلایل مختلف از نظرها پنهان می‌ماند  از جمله آنکه ممکن است تشخیص داده نشود که این مرگ ناشی از خودکشی بوده است یا اینکه خانواده‌ها تمایلی ندارند که مشخص شود بستگانشان اقدام به خودشکی کرده‌اند، گاهی آمار دقیق نیست. همه  این مسائل باعث می‌شود که بدانیم احتمالا پدیده خودکشی بسیار گسترده‌تر  از آن چیزی است که در رسانه‌ها مشاهده می‌کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که آیا واقعا تعداد موارد خودکشی در جامعه ما بیشتر شده است یا امروزه بهتر می‌توان اخبار مربوط به آن را منتشر کرد؟ عنوان کرد: هر دوی این دلایل درست است اما واقعیت این است که امروزه چه رسانه‌های مکتوب و چه رسانه‌های شنیداری و گفتاری و فضای مجازی بیشتر به مساله خودکشی توجه می‌کنند.

این روانپزشک با تاکید براینکه هر گاه فشارها روی گروه خاصی بیشتر باشد واحتمال افسردگی افزایش یابد میزان خودکشی هم در آن گروه بالا می‌رود، اظهار کرد: در واقع بررسی‌ها نشان می‌دهد که 80 درصد از موارد خودکشی ناشی از عوامل شخصی، روانی و بیماری‌های روانپزشکی است. به عبارت دیگر 50 درصد موارد خودکشی به طور مستقیم ناشی از اختلال افسردگی عمده است که یکی از بیماری‌های روانپزشکی تلقی می‌شود.

انتظارات زیاد و امکانات کم عاملی برای خودکشی نوجوانان

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: از نوجوانان ایرانی انتظارات زیادی دارند اما امکانات کمی در اختیارشان قرار گرفته است لذا می‌توان گفت که آنها نیز در معرض خطر خودکشی قرار دارند. از سوی دیگر خودکشی پدیده‌ای چندوجهی است. به این معنا که وقتی نوع خاصی از رفتار در جامعه شایع می‌شود نوجوانان تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. به عنوان مثال وقتی اخبار خودکشی بدون تفسیر در اختیار عموم قرار می‌گیرد ممکن است یک موج تقلید در میان جوانان ایجاد شود.

فدایی درباره تاثیر انتشار اخبار مرتبط بر خودکشی نوجوانان بر تکرار خودکشی در میان این گروه سنی گفت: کودک و نوجوانی که مشکل خانوادگی، مشکل عاطفی حل نشده و… دارد اگر با خبر خودکشی مواجه شود بیشتر احتمال دارد که دست به خودکشی بزند. اما نوجوانی که مشکلی از نظر خانوادگی و  اعصاب و روان ندارد کمتر دیده شده است که تحت تاثیر چنین رفتارهایی قرار بگیرد.

فدایی عنوان کرد: از سوی دیگر این موضوع نیز باید بررسی شود که چقدر مسائل و مشکلات ناشی از کرونا در ایران توانسته است در روحیه نوجوانان تاثیر منفی بگذارد. این گروه سنی از رفتن به مدرسه محروم مانده‌اند از سوی دیگر آموزش مجازی برای آنها همراه با فشارهای زیادی بوده است. اصولا آموزش مجازی نه کیفیت مناسبی دارد و نه اینکه شرایط مناسبی را برای ارتباط با دیگران برای دانش‌آموز فراهم می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت تمام این عوامل در خودکشی نوجوانان در کشور نقش داشته‌اند و احتمالا میزان خودکشی بالاتر رفته است.

این روانپزشک با تاکید براینکه میزان خودکشی در کشور طی چند دهه اخیر رو به افزایش داشته است، اضافه کرد: با این همه میزان خودکشی در ایران از متوسط جهانی پایین‌تر است. مساله این است که چرا کشوری که در آن میزان خودکشی حدود 6/0  در هر 100 هزار نفر بود امروز میزان خودکشی در آن به 10 نفر در هر 100 هزار نفر رسیده است.

وی خاطرنشان کرد: حتما عوامل اجتماعی نیز در بروز خودکشی در کشور نقش دارند. این عوامل برخی جنبه فرهنگی و برخی جنبه اقتصادی دارند. به عنوان مثال هرچه انسجام خانواده‌ها بیشتر بوده و هر قدر که نوجوانان بتوانند مسائل خود را با والدین در میان بگذارند احتمال اینکه دست به رفتارهای خشن نسبت به خود بزنند کاهش می‌یابد.